بیماری لثه، یا به عبارت دیگر بیماری پریودنتال، یکی از مشکلات شایع دهان و دندان است که می‌تواند از مراحل ساده تا مراحل جدی‌تری از آسیب به بافت‌های دهانی را ایجاد کند. این بیماری اغلب به صورت تدریجی پیش می‌رود و اگر نادیده گرفته شود، ممکن است منجر به عوارض جدی از جمله از دست دادن دندان‌ها. شود.
در میان مشکلات سلامت دهان و دندان، بیماری لثه یا پریودنتال یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده است که می‌تواند اثرات جدی بر روی سلامت دهان و حتی کلیه سلامت بدن داشته باشد. این بیماری، با تأثیر بر بافت‌های اطراف دندان‌ها، از لثه‌ها تا استخوان‌های پشتی دندان‌ها، می‌تواند به آسیب جدی و حتی از دست دادن دندان‌ها منجر شود.
در این مقاله با راهنمایی های دکتر احسان بیرنگ، بهترینمتخصص جراح لثه و ایمپلنت در تهران، قصد داریم به بررسی علت‌ها، علائم، مراحل، و درمان بیماری پریودنتال بپردازیم. پس تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
بیماری پریودنتال چیست؟
پریودنتال که بیماری لثه نیز نامیده می شود، یک عفونت جدی لثه است که به بافت نرم اطراف دندان آسیب می رساند. اگر بیماری پریودنتال در مراحل ابتدایی شناسایی و درمان نشود، می تواند استخوانی را که از دندان ها حمایت می کند، از بین برده و باعث لق شدن دندان ها یا از دست دادن دندان شود.
در بیماری لثه، بافت‌های اطراف دندان‌ها تحت تأثیر التهاب قرار می‌گیرند. این التهاب معمولاً ناشی از تجمع پلاک باکتریایی بر روی سطح دندان‌ها و لثه‌ها است. به مرور زمان، این التهاب می‌تواند به تخریب بافت‌های پشتی دندان‌ها، از جمله لثه‌ها، استخوان و پریودنتیوم، منجر شود.
علت ایجاد بیماری پریودنتال
بیماری پریودنتال یک بیماری چند عاملی است که اغلب ناشی از تجمع پلاک باکتریایی بر روی سطح دندان‌ها و لثه‌ها است. این پلاک باکتریایی، که اغلب از باکتری‌های مختلف تشکیل شده است، به طور طبیعی روی دندان‌ها و لثه‌ها تجمع می‌یابد. اگر پلاک به مدت زیادی روی سطح دندان‌ها بماند، می‌تواند به تحریک لثه‌ها و التهاب آنها منجر شود، که به عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد بیماری پریودنتال شناخته می‌شود.
عوامل دیگری همچون عوامل ژنتیکی، عادات بهداشت دهانی نامناسب، سیگار کشیدن، استفاده از مواد غذایی ناسالم، استرس، و تغییرات هورمونی (مانند بارداری و مدت قاعدگی) نیز می‌توانند در افزایش احتمال ابتلا به بیماری پریودنتال نقش داشته باشند.
به عنوان مثال، سیگار کشیدن می‌تواند باعث کاهش جریان خون به لثه‌ها شده و از مقاومت بدن در برابر التهابات لثه کاسته و بیماری پریودنتال را تشدید کند. همچنین، تغییرات هورمونی مانند آنچه در طول بارداری رخ می‌دهد، می‌تواند به افزایش حساسیت لثه‌ها و افزایش خطر ابتلا به بیماری پریودنتال منجر شود. در کل، ترکیبی از عوامل مختلف می‌تواند به ایجاد بیماری پریودنتال منجر شود، اما تجمع پلاک باکتریایی به عنوان یک عامل اساسی و مهم در این بیماری شناخته می‌شود.
چه عواملی احتمال بیماری لثه را افزایش می دهند؟
از جمله شرایط و عواملی که احتمال مبتلا شدن فرد به بیماری پریودنتال را افزایش می دهد عبارتند از:
- تجمع پلاک و سنگ دندانی: عدم تمیزی موثر دندان‌ها و لثه‌ها، به ویژه پس از وعده‌های غذایی، باعث تجمع پلاک و سنگ دندان(جرم) می‌شود که این مواد منجر به تحریک لثه‌ها و التهاب آنها می‌شود.
- عادات بهداشت دهانی نامناسب: استفاده نادرست از مسواک و نخ دندان، عدم استفاده از دهانشویه ضد باکتری، و عدم تمیزی کامل دهان می‌تواند به افزایش بیماری لثه منجر شود.
- سیگار کشیدن: مصرف تنباکو و سیگار باعث کاهش جریان خون به لثه‌ها و کاهش ایمنی لثه‌ها در برابر عفونت‌ها می‌شود که این موضوع می‌تواند بیماری لثه را تشدید کند.
- عوامل ژنتیکی: فردی که اعضای خانواده‌اش بیماری لثه داشته‌اند، احتمال ابتلا به این بیماری را بیشتر دارد.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی مانند دوران بارداری یا دوران قاعدگی ممکن است منجر به افزایش حساسیت لثه‌ها و افزایش خطر ابتلا به بیماری لثه شود.
- عوامل مرتبط با رژیم غذایی: مصرف غذاهای پر قند و انواع چسبنده غذاها می‌تواند به رشد باکتری‌ها و تجمع پلاک دندانی منجر شود که این عوامل باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری لثه می‌شوند.
- استرس: استرس می‌تواند به کاهش سیستم ایمنی بدن منجر شده و برای فرد آسیب‌پذیرتر به عفونت‌ها، از جمله عفونت‌های لثه‌ای، کندیت باشد.
با در نظر گرفتن این عوامل، مراقبت از بهداشت دهانی موثر و مراجعه به دندانپزشک برای بررسی‌های منظم می‌تواند از ایجاد بیماری لثه جلوگیری کند و سلامت لثه‌ها را حفظ کند.
علائم بیماری لثه (پریودنتال) چیست؟
علائم بیماری لثه یا پریودنتال ممکن است در مراحل مختلف و با شدت‌های متفاوت ظاهر شود. برخی از علائم شایع این بیماری عبارتند از:
- خونریزی لثه: یکی از نشانه‌های اصلی بیماری لثه، خونریزی لثه هنگام مسواک زدن، مصرف غذا یا حتی بدون هیچ فشاری است. این خونریزی ممکن است نشانه وجود التهاب در لثه باشد.
- قرمزی و تورم لثه: لثه‌هایی که مورب، قرمز یا تورم شده‌اند نشانگر التهاب و بیماری لثه هستند.
- حساسیت لثه: افراد مبتلا به بیماری لثه ممکن است احساس درد یا تحریک لثه در زمان مسواک زدن، خوردن یا حتی لمس لثه کنند.
- بوی بد دهان: بیماری لثه می‌تواند باعث تجمع باکتری‌ها در دهان شود که منجر به بوی بد دهان می‌شود.
- لثه‌های جدا شده از دندان‌ها: در مراحل پیشرفته تر بیماری لثه، ممکن است لثه‌ها از دندان‌ها جدا شده و یا دندان ها لق شوند.
- تغییر در شکل لثه: در بعضی موارد، لثه ممکن است تغییرات شکلی داشته باشد، مثلاً ظاهر لثه ممکن است پفی و یا غیره باشد.
- دیده شدن علائم اولیه خراشیدگی و فرسودگی دندان‌ها: در مواردی که بیماری لثه به استخوان‌های پشتی دندان‌ها گسترش یابد، دندان‌ها ممکن است خراشیده و فرسوده به نظر آیند.
هر یک از این علائم ممکن است به تنهایی یا به صورت ترکیبی ظاهر شود و اگرچه ممکن است در مراحل ابتدایی آسیب‌هایی نداشته باشند، اما اگر نادیده گرفته شوند، ممکن است به مشکلات جدی‌تری منجر شوند. بنابراین، در صورت داشتن هر یک از این علائم، مراجعه به بهترین پریودنتیست (متخصص جراح لثه) تهران برای ارزیابی و درمان مناسب ضروری است.
مراحل بیماری پریودنتال دندان
بیماری پریودنتال یا بیماری لثه، در مراحل مختلفی پیش می‌رود و هر مرحله ممکن است از نظر شدت، متفاوت باشد. در کل، بیماری پریودنتال معمولاً به 3 مرحله اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:
-
تورم و التهاب لثه (ژنژیویت: Gingivitis)
ژنژیویت/جینجیویت یکی از مراحل اولیه بیماری پریودنتال یا بیماری لثه است. در این مرحله، التهاب لثه بدون تخریب استخوان دندان‌ها اتفاق می‌افتد. این التهاب معمولاً با خونریزی لثه، تورم و قرمزی لثه همراه است. این علائم ممکن است در دوران آغاز بیماری قابل تشخیص باشند.
علل ژنژیویت معمولاً به تجمع پلاک باکتریایی بر روی سطح دندان‌ها و لثه‌ها برمی‌گردد. این پلاک باکتریایی، که اغلب از باکتری‌های مختلف تشکیل شده است، به طور طبیعی روی دندان‌ها و لثه‌ها تجمع می‌یابد و در صورت عدم تمیزی دندان‌ها و لثه‌ها به مدت طولانی، می‌تواند به التهاب لثه منجر شود که به عنوان ژنژیویت شناخته می‌شود.
اگرچه ژنژیویت ممکن است خود به خود بهبود یابد، اما اگر درمان مناسب اعمال نشود، ممکن است به مراحل جدی‌تری از بیماری پریودنتال مانند پریودنتیت مزمن یا مهاجم منجر شود. بنابراین، در صورت داشتن علائم ژنژیویت ، مراجعه به دندانپزشک برای ارزیابی و درمان مناسب ضروری است تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود و سلامت لثه‌ها حفظ شود.
-
پریودنتیت مزمن(Chronic Periodontitis)
یکی از مراحل پیشرفته‌تر بیماری پریودنتال یا بیماری لثه پریودنتیت مزمن است. در این مرحله، علاوه بر التهاب لثه، استخوان زیر دندان نیز مورد آسیب قرار می‌گیرد.
علائم و نشانه‌های پریودنتیت مزمن می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- تورم و التهاب لثه: لثه‌ها در محدوده پیرامون دندان‌ها قرمز و تورم شده و در برخی موارد ممکن است خونریزی داشته باشند.
- تغییر در شکل لثه: لثه‌ها ممکن است از دندان‌ها جدا شده و یا شکل عادی خود را از دست داده باشند.
- حساسیت و درد: لثه‌ها ممکن است در هنگام فشار، برای مثال در زمان مسواک زدن، درد و یا حساسیت نشان دهند.
- بوی بد دهان: ناشی از تجمع باکتری‌ها در دهان، بوی بد دهان احساس شده می‌شود.
- افتادن دندان: به دلیل ضعف استخوان، دندان‌ها ممکن است از موقعیت خود بیرون بیایند.
- ایجاد پاکت‌های لثه ای(Gingival Pockets): فضاهای عمیق بین لثه و دندان به عنوان پاکت‌های لثه ای شناخته می‌شوند که می‌تواند باعث تجمع باکتری و تشدید بیشتر بیماری شود.
بیماری پریودنتیت مزمن اگرچه به صورت پیشرونده به استخوان پشتی دندان و سایر بافت‌های اطراف دندان‌ها آسیب می‌رساند، اما با درمان و مراقبت مناسب می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد و سلامت لثه‌ها و بافت‌های دهان را حفظ کرد.
-
پریودنتیت مهاجم (Aggressive Periodontitis)
در این مرحله، آسیب به بافت‌های پشتی دندان به شدت تشدید می‌شود و استخوان پشتی دندان‌ها به صورت سریع تخریب می‌شود. این مرحله به عنوان شدیدترین مرحله بیماری پریودنتال شناخته می‌شود.
پریودنتیت مهاجم نیازمند درمان فوری و مراقبت دقیق دهانی است. اگرچه در این مرحله، آسیب به بافت‌های پشتی دندان به حدی جلو می‌رود که ممکن است برگشت ناپذیر باشد، اما با درمان و مراقبت مناسب، می‌توان از پیشرفت بیشتر بیماری جلوگیری کرد و بافت‌های دهان را حفظ کرد.
درمان بیماری پریودنتال لثه
بسته به شدت بیماری لثه، درمان آن می‌تواند شامل روش‌های مختلفی باشد که از جمله آنها عبارتند از:
-
مصرف آنتی بیوتیک
استفاده از آنتی‌بیوتیک برای درمان بیماری لثه ممکن است در برخی موارد مورد نیاز باشد، اما باید توجه داشت که استفاده از آنتی‌بیوتیک باید توسط یک پزشک یا دندانپزشک تجویز شود و باید به دقت و با رعایت دستورات پزشک مصرف شود. درمان با آنتی‌بیوتیک معمولاً در مواردی انجام می‌شود که عفونت لثه جدی شده است و نیاز به کنترل سریع تر وضعیت دارد.
-
جرمگیری و پلنینگ ریشه
جرمگیری و روت پلنینگ دندان دو روش درمانی متداول در درمان بیماری پریودنتال یا بیماری لثه هستند. این روش‌ها عموماً توسط دندانپزشک یا بهترین حالت‌ها توسط یک جراح دندان‌پزشکی انجام می‌شوند و بهبود وضعیت لثه و بافت‌های پشت دندان‌ها را هدف دارند.
- جرمگیری (Scaling):در این روش، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای خاص لثه، پلاک و جرم های متراکم را از سطح دندان‌ها و ریشه‌های آنها برداشته و تمیز می‌کند. این عمل باعث تخلیه پاکت‌های لثه (فضاهای بین لثه و دندان) می‌شود و بافت‌های لثه را از التهاب و عفونت پاک می‌کند.
- پلنینگ ریشه (Root Planing): این روش به معنای صاف کردن و صیقل دادن سطح ریشه دندان‌ها است. در این روش، پلاک، سنگ و بافت‌های نرم آلوده روی سطح ریشه دندان تمیز شده و از دندان‌ها برداشته می‌شود. این فرایند باعث کاهش آلودگی و التهابات ریشه دندان‌ها و پیشگیری از تخریب استخوان پشتی دندان می‌شود.
جرمگیری و پلنینگ ریشه معمولاً به صورت ترکیبی اجرا می‌شوند و به عنوان یک روش غیرجراحی درمان بیماری پریودنتال مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روش‌ها به طور معمول به عنوان مرحله اولیه در درمان بیماری لثه استفاده می‌شوند و ممکن است در صورت لزوم با روش‌های دیگری مانند جراحی‌های فلپ یا پیوند بافت‌ها ترکیب شوند تا به بهبودی و درمان بهتر بیماری کمک کنند.
-
درمان پریودنتال با جراحی فلپ لثه
جراحی فلپ یک روش جراحی پیشرفته است که برای درمان بیماری پریودنتال یا بیماری لثه استفاده می‌شود. این روش جراحی عمدتاً برای موارد پریودنتیت مهاجم یا بیماری پریودنتال پیشرفته توصیه می‌شود.در این روش، دندانپزشک لثه را شکافته تا به بافت‌های زیرین دندان‌ها دسترسی پیدا کند. پس از باز کردن لثه، بافت‌های التهابی و آلوده پشت دندان‌ها تمیز می‌شوند. در صورت نیاز، بافت‌های آسیب دیده تصحیح و بازسازی می‌شوند، و پس از انجام تمام مراحل جراحی، لثه به محل خود بسته می‌شود.
جراحی فلپ بسته به شدت بیماری و نیازهای خاص هرفرد ممکن است با استفاده از بیش از یک نوع از تکنیک‌های جراحی انجام شود. این روش می‌تواند بهبود قابل توجهی در وضعیت لثه و بافت‌های پشت دندان‌ها ایجاد کند و به افزایش طول عمر دندان‌ها کمک کند.
-
پیوند استخوان
دراین روش ابتدا برشی روی لثه ایجاد شده و بافت های نرم لثه کنار می روند. سپس متخصص پس از ضد عفونی استخوان، سطح استخوان فک را با مواد مخصوص پیوند استخوان پر می کند.
فرآیند بهبود قابل توجهی در سطح استخوان دندان‌ها ایجاد می‌کند و باعث تثبیت و سفتی بیشتر دندان‌ها می‌شود. از این روش برای مواردی که تخریب استخوان دندان‌ها به شدت پیشرفته و باعث از دست دادن پایداری دندان‌ها شده است، استفاده می‌شود.
-
پیوند لثه برای درمان بیماری پریودنتال
پیوند لثه برای تقویت و بازسازی بافت لثه در مناطقی که به شدت آسیب دیده یا تحلیل رفته اند استفاده می‌شود. در این روش، بافتی از منبعی مانند سقف دهان یا بانک بافت به منطقه‌ای که نیاز به پیوند دارد، منتقل می‌شود. سپس بافت پیوندی به دور لثه و دندان قرار داده می‌شود و با بخیه محکم شده و در نهایت به دندان متصل می‌شود. این عمل باعث بهبود ظاهر لثه، استحکام آن و پایداری دندان‌ها می‌شود.
-
پلاسمای غنی از پلاکت
درمان PRP یا پلاسمای غنی از پلاکت یکی از روش‌های جدید و مؤثر در درمان بیماری لثه یا بیماری پریودنتال است. این روش از خون بیمار برای بهبود فرآیندهای التهابی و بازسازی بافت‌های لثه استفاده می‌کند. در فرآیند PRP، ابتدا یک نمونه از خون بیمار گرفته می‌شود. سپس خون گرفته شده به وسیله تجهیزات خاص پردازش می‌شود تا از خون سالم، پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) استخراج شود. پلاکت‌ها یک نوع سلول خونی هستند که در فرآیندهای خونریزی و بازسازی بافت‌ها نقش مهمی دارند. آنها موادی از جمله فاکتورهای رشد و پروتئین‌های بازسازی را تولید می‌کنند که به بازسازی بافت‌ها کمک می‌کنند.
درمان PRP با تزریق پلاسمای غنی از پلاکت به منطقه‌های آسیب دیده از لثه صورت می‌گیرد. این فرآیند می‌تواند به بهبود سریع‌تر فرآیند التهابی، تقویت بافت‌های لثه و حفظ پایداری آنها کمک کند. همچنین، PRP ممکن است بهبود قابل توجهی در بازسازی بافت‌های لثه و کاهش ناراحتی‌ها و خونریزی‌های مرتبط با این فرآیند فراهم آورد.
درمان خانگی بیماری پریودنتال
با توجه به مطالبی که تا این بخش اشاره کردیم حتما متوجه شده اید که بیماری پریودنتال یک بیماری جدی است که تأثیراتی عمیق بر بافت‌های لثه و استخوان دارد و امکان درمان آن در منزل به صورت کامل وجود ندارد. این بیماری نیازمند تشخیص دقیق و درمان تخصصی از سوی یک دندانپزشک یا بهترین حالت، یک متخصص پریودنتولوژیست است.
روش‌های درمانی این بیماری مانند جرمگیری و پلنینگ ریشه، جراحی‌های ترمیمی و پیوند بافت‌ها از جمله روش‌هایی هستند که باید توسط یک متخصص انجام شوند. اگرچه روش‌های درمان خانگی می‌توانند به صورت موقت به تسکین درد و تسریع در بهبودی کمک کنند، اما برای درمان کامل بیماری پریودنتال نیاز به مراجعه به یک دندانپزشک حرفه‌ای و تخصصی است.
روش های پیشگیری از بیماری پریودنتال
جهت پیشگیری از بیماری پریودنتال نکات زیر را رعایت کنید:
- مسواک زدن منظم: حداقل دو بار در روز و پس از هر وعده غذایی مسواک بزنید. استفاده از مسواک نرم تعویض مسواک به طور منظم مهم است.
- استفاده از نخ دندان: روزانه از نخ دندان برای تمیز کردن بافت‌های بین دندان‌ها و جلوگیری از تشکیل جرم سخت اطراف دندان ها استفاده کنید.
- استفاده از محصولات ضد باکتریال: از محصولات ضد باکتریال مانند دهانشویه های ضد باکتریال استفاده کنید تا باکتری‌های موجود در دهان را کاهش دهید.
- مراجعه به دندانپزشک: برای مراجعه به دندانپزشک به منظور تمیزی دهان منظم و ارزیابی دوره‌ای وضعیت لثه و دندان‌ها برنامه‌ریزی کنید.
- تغذیه سالم: تغذیه مناسب و متنوع غنی از ویتامین‌ها و مواد مغذی که به سلامت دهان و لثه کمک می‌کنند را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
- ترک عادت‌های مضر: عادت‌هایی مانند استفاده از تنباکو و مصرف مواد مخدر که به سلامت دهان و لثه آسیب می‌زند، را ترک کنید.
جمع بندی
همانطور که در این مقاله اشاره کردیم، بیماری لثه یا پریودنتال یک بیماری شایع و جدی است که تأثیرات جدی بر سلامت دهان و دندان افراد دارد. این بیماری ممکن است به عوارض جدی مانند تخریب بافت لثه، آسیب به استخوان‌های زیر دندان، و در نهایت از دست دادن دندان‌ها منجر شود. بنابراین، شناخت و درمان زودهنگام این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است.
با رعایت مراقبت‌های دهانی منظم، مراجعه به دندانپزشک به صورت دوره‌ای، و اتخاذ عادات سالم در زندگی روزمره، می‌توان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد و سلامت دهان و دندان‌ها را حفظ کرد. از این رو، آگاهی و پیگیری مراقبت‌های لازم، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و بهبود کلیت سلامتی شما کمک کند.
سوالات متداول
-
بیماری لثه چه عوارضی برای دهان و دندان‌ها دارد؟
بیماری لثه می‌تواند منجر به عوارضی مانند خونریزی لثه، تورم و قرمزی لثه، لثه جدا شده از دندان و در نهایت از دست دادن دندان‌ها شود.
-
چگونه می‌توان از بیماری لثه جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از بیماری لثه، مراقبت‌های دهانی منظم از جمله مسواک زدن دو بار در روز، استفاده از نخ دندان، و مراجعه به دندانپزشک به صورت دوره‌ای ضروری است.
-
آیا بیماری لثه در کودکان نیز رخ می‌دهد؟
بله، بیماری لثه می‌تواند حتی در کودکان هم رخ دهد. به همین دلیل رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان و آموزش صحیح مسواک زدن به کودکان اهمیت بسیاری دارد.
-
آیا مصرف تنباکو و الکل می‌تواند عوارض بیماری لثه را تشدید کند؟
بله، مصرف تنباکو و مواد الکلی می‌تواند به تشدید عوارض بیماری لثه مانند تورم و خونریزی لثه کمک کند.
-
از کجا بفهمیم بیماری لثه داریم؟
علائمی مانند خونریزی لثه هنگام مسواک زدن یا خوردن، تورم، قرمزی، درد یا لثه تحلیل رفته ممکن است نشانگر بیماری لثه باشند. همچنین، بوی بد دهان نیز می‌تواند نشانه بیماری لثه باشد.
-
تفاوت بیماری پریودنتال با التهاب لثه چیست؟
التهاب لثه فقط بافت لثه را در گیر می کند در حالی که بیماری پریودنتال عمدتاً به بافت لثه، استخوان و سایر ساختارهای حامل دندان اعم از پریودنتیوم و سنج‌ها نیز گسترش می‌یابد. در واقع التهاب لثه مرحله اولیه بیماری لثه است و در صورت عدم درمان ممکن است به سایر بافت های دهان و دندان گسترش یابد. بیماری پریودنتال در مراحل ابتدایی قابل برگشت است و معمولاً با مسواک زدن دقیق روزانه و نخ دندان و معاینات منظم متخصص دندانپزشک از بین می رود.
