عوامل مختلفی در طول زندگی انسان‌ها مانند: افزایش عمر و پیری، ضربه و آسیب به دندان‌ها، بیماری‌های لثه، عدم رعایت بهداشت و پوسیدگی دندان، اثرات برخی درمان‌ها و داروها در موارد خاص و یا یک بیماری ژنتیکی می‌تواند منجر به ازدست‌دادن دندان‌ها شوند. صرف‌نظر از عللی که باعث ازدست‌دادن دندان می‌شود، خالی ماندن جای دندان ازدست‌رفته، در حیطه دندانپزشکی زیبایی معایب و مضراتی هم برای زیبایی و اعتمادبه‌نفس و هم برای سلامتی فرد دارد.
در این مقاله دکتر احسان بیرنگ، متخصص جراحی لثه (پریودنتیست) در تهران به طور کامل به 5 دلیل برای جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته و خطراتی که ممکن است هم برای سلامتی دهان و هم دندان‌های سالم دیگر داشته باشد که با جایگزین نکردن دندان به وجود می‌آید، خواهد پرداخت.
فهرست مطالب
علت اصلی ازبین‌رفتن دندان‌ها چیست؟
تصور همگان این است که ازدست‌دادن دندان معمولاً در سنین بالا و با افراد مسن همراه است، اما این موضوع ممکن است در کودکان و بزرگسالان هم رخ بدهد. معمولاً در سنین کم، کودکان نوپا ممکن است دچار دو نوع آسیب دندانی شوند: ازدست‌دادن زودرس دندان‌های شیری و ازدست‌دادن دندان‌های دائمی.
جوانه‌های دندان‌های دائمی در دوران کودکی وجود دارند. در صورت رعایت‌نکردن بهداشت یا ضربه و آسیب علاوه بر دندان‌های شیری، دندان‌های دائمی هم دچار مشکل خواهند شد. پوسیدگی یکی از دلایل اصلی ازدست‌رفتن دندان در کودکان و نوجوانان است.
در بزرگسالی بر خلاف سنین کودکی، خطر ناشی از آسیب دندان‌ها در هنگام زمین‌خوردن کمتر می‌شود؛ اما در این سن بیماری لثه و پوسیدگی دندان علت اصلی ازدست‌دادن دندان‌ها هستند. در بزرگسالان یک عفونت باکتریایی مزمن با نام: بیماری پریودنتال وجود دارد که بر لثه و استخوان‌هایی که از دندان‌ها حمایت و حفاظت می‌کنند، تأثیر می‌گذارد.
بیماری پریودنتال باعث ازبین‌رفتن بافت و استخوان لثه و همین‌طور آسیب و ازبین‌رفتن دندان‌ها می‌شود. این آسیب حتی ممکن است به کشیدن دندان‌ها هم منجر شود. سیگارکشیدن، بیماری قلبی و دیابت نیز با ازدست‌دادن دندان‌ها در بزرگسالی همراه است.
افراد سالمند بیشتر از سنین دیگر در معرض از دست‌دادن دندان‌های طبیعی خود هستند. دلایل ازدست‌دادن دندان‌ها در آنها بیشتر شامل: انباشت پلاک و سخت شدن آن، تحلیل لثه، پرکردگی‌های قدیمی و کاهش بزاق و خشک‌شدن دهان است.
اما در کل در همه سنین چهار دلیل عمده و مهم برای ازدست‌دادن دندان‌های طبیعی وجود دارد که شامل: پوسیدگی دندان، ضربه، بیماری لثه و ژنتیک است.
-
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندانی نوعی بیماری میکروبی و قابل انتقال است؛ یعنی هم می‌تواند از یک فردبه‌فرد دیگری انتقال داده شود؛ هم می‌تواند در داخل دهان یک فرد از یک دندان به دندان دیگری منتقل شود. باکتری‌های پوسیدگی‌زا مواد قندی که روزانه مصرف می‌کنیم را تجزیه و از آنها تغذیه می‌کنند. در این فرایند تجزیه قندها، اسید تولید می‌شود که این اسید می‌تواند مینای دندان را حل کند و کم‌کم ساختار دندان را خراب و حفرة پوسیدگی ایجاد کند.
پوسیدگی دندان‌ها در یک‌لحظه و یک روز ایجاد نمی‌شود؛ مدت زمانی لازم است تا اسید بتواند مینای دندان را از بین ببرد. نداشتن رژیم مواد قندی مناسب، عدم مراقبت اصولی از دندان و رعایت نکردن نکات بهداشت دهان و دندان می‌تواند باعث پوسیدگی دندان‌ها شود. اگر پوسیدگی در دندان به وجود بیاید و برای برطرف شدن و ترمیم آن اقدامی نشود، می‌تواند در نهایت باعث عفونت دندان شود که آن هم مستلزم برداشتن و کشیدن دندان است.
البته در برخی موارد حتی اگر فرد رژیم غذایی سالمی داشته باشد و بهداشت دهان و دندان را هم رعایت کند ممکن است دندان او زودتر از بقیه دچار پوسیدگی شود. برای مثال وجود بیماری‌های خاص و مصرف داروهایی مانند داروهای بیماری آسم (باعث خشکی دهان می‌شوند) و استرس باعث می‌شوند پوسیدگی زودتر اتفاق بیفتد.
دو بیماری رایج که امکان پوسیده شدن دندان‌های فرد را بالا می‌برند شامل: دیابت نوع 2 و فشارخون بالا است. این دو بیماری می‌تواند بیماری لثه را تشدید کنند و باعث ازدست‌دادن دندان شود.
-
ضربه
واردشدن آسیب از طریق ضربه به دندان می‌تواند باعث افتادن دندان شود. این ضربه ممکن است از طریق زمین‌خوردن، پرت شدن از بلندی، تصادفات شدید، شرکت در ورزش‌های فردی بدنی، دعوا و درگیری باشد. درصورتی‌که هرکدام از این موقعیت‌ها برای فرد در هر سنی اتفاق بیفتد ممکن است دندان‌های خود را از دست بدهد.
-
بیماری لثه و پریودنتال
بیماری لثه هم یکی از علل شایع افتادن دندان‌هاست که افراد زیادی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این بیماری دو مرحله اصلی دارد که شامل: التهاب (ژنژویت) و عفونت شدید لثه (پریودنتیت) است. در این بیماری پلاک و جرم دندانی در دهان تشکیل می‌شود و بعد از آن به زیرخط لثه نفوذ می‌کنند.
بیماری لثه علائم اولیه و هشداردهنده‌ای مانند خونریزی و تورم لثه دارد. اگر به این علائم و درمان آنها توجه ای نشود، با گسترش عفونت در دهان و لثه، ممکن است باکتری‌ها و عفونت به استخوانی که دندان را نگاه‌داشته منتقل شوند و باعث آسیب استخوانی و در نهایت ازدست‌رفتن دندان شود.
-
ژنتیک
ژنتیک مسبب اغلب (نه همه) مشکلات و بیماری‌هایی است که به آنها مبتلا می‌شویم؛ اما شاید باورش سخت باشد که ژنتیک هم بتواند باعث ازدست‌رفتن دندان‌ها شود. اما واقعیت این است که در برخی موارد، ممکن است وراثت و ژنتیک بتواند مانع از تشکیل دندان، افتادن یا خراب‌شدن آن بشوند.
در مشکلات دهان و دندان هم مانند دیگر ابعاد وجودی ما، ژن‌ها نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. همان‌طور که در بالا هم گفته شد، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دهان و دندان پوسیدگی دندان‌ها است. در واقع ما پوسیدگی دندان‌هایمان را به طور مستقیم از والدین و اجداد خود به ارث نمی‌بریم؛ بلکه ما زمینه‌ی بروز این مشکل را به ارث برده و احتمال دارد بیشتر از دیگران به آن دچار شویم.
زمینه‌ی بروز پوسیدگی دندان مانند: جنس دندان‌ها، شلوغی دندان‌ها، کج بودن استخوان دندان‌ها، رشد کردن دندان‌های بزرگ، کوچک بودن استخوان فک، بالابودن فک پایین یا بالا و بسیاری از مشکلاتی که همه آنها می‌توانند در به‌وجودآمدن شرایط پوسیدگی دندان نقش پررنگی داشته باشند.
یا یک نوع بیماری ارثی به نام دیسپلازی اکتودرمال وجود دارد که فرد با به‌ارث‌بردن آن امکان ازدست‌دادن دندان‌هایش بیشتر می‌شود. در این بیماری، ممکن است دندان عقل از بین رفته باشد، یا دندان‌های پیش طرفی اصلاً وجود نداشته باشند. این مسئله می‌تواند باعث بروز مشکل در جویدن غذا سوءتغذیه در افراد مبتلا شود.
5 دلیل برای جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته
همه دندان‌های موجود در دهان ما مهم هستند؛ چون هرکدام نقش خاصی را در دهان ما ایفا می‌کنند. افتادن و نبود یک دندان فضای خالی و شکافی در ارتباط بین همه دندان‌هاست و بی شک بر عملکرد تمامی آنها تأثیر خواهد گذاشت.
ازدست‌دادن دندان و جای خالی آنها در دهان می‌تواند مشکلات زیادی مانند: مشکل در خوردن غذا، عدم هماهنگی دندان‌ها و فک، تغییر در گفتار، کاهش تراکم استخوان فک، مسن‌تر به‌نظررسیدن، اضطراب و افسردگی، کاهش اعتماد نفس، کاهش موفقیت در موقعیت‌های مهم زندگی مانند مصاحبه‌های شغلی را برای افرادی به وجود بیاورید.
در ادامه به 5 دلیل مهم برای جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته خواهیم پرداخت. قطعاً این موارد می‌توانند سلامت جسمی و روانی فرد را بیشتر به خطر بیندازند و در نتیجه حائز اهمیت هستند.
حرکت و جابه‌جایی دندان‌ها برای پرکردن جای خالی
زمانی که یک دندان از بین می‌رود و جای خالی آن در دهان باقی می‌ماند، بقیه‌ی دندان‌های اطراف آن به‌مرورزمان تغییر مکان داده و برای پرکردن جای خالی آن دندان جابه‌جا می‌شوند و کلاً باعث فاصله و تغییر ترتیب قرارگیری دندان‌های شما شوند. در این صورت دندان‌های شما دیگر هم تراز نیستند و در یک ردیف قرار ندارند. برای همین موضوع هم وقتی یک فرد یکی یا چند تا از دندان‌های خود را از دست می‌دهد، لازم است برای جایگزین کردن آنها دراسرع‌وقت اقدام کند تا از جابه‌جایی و ناهماهنگی دندان‌های دیگر جلوگیری کند.
مشکل در مفصل فکی گیجگاهی (TMJ)
مفصل فکی گیجگاهی یا TMJ مفصلی است که فک را به جمجمه متصل می‌کند. در هر طرف صورت، جلوی هر گوش وجود دارد. این مفصل باعث باز و بسته کردن دهان، حرکت‌دادن فک ازیک‌طرف به‌طرف دیگر و انجام کارهایی مانند صحبت‌کردن، خمیازه کشیدن و جویدن می‌شود.
با تغییر وضعیت دندان‌ها و خالی ماندن دندان‌های ازدست‌رفته در یک دوره‌ی طولانی (مانند آنچه در بالا ذکر شد) ممکن است مشکلاتی در مفصل فکی گیجگاهی هم به وجود آید و علائمی مانند: قفل شدن فک هنگام باز یا بسته‌شدن دهان، مشکل در جویدن یا گازگرفتن ناگهانی، قرار نگرفتن دندان‌های بالا و پایین به‌درستی روی‌هم؛ در فرد ایجاد شود.
تخریب استخوان فک
ریشه‌ی دندان‌ها در استخوان فک قرار دارند. این ریشه‌ها علاوه بر نگه‌داشتن دندان‌ها، باعث رشد و بازسازی استخوان فک هم هستند. وقتی این ریشه از بین می‌رود، استخوان فک می‌تواند خرد شود و از بین برود.
مشکل در مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان
مراقبت روزانه از لثه‌ها و دندان‌ها برای سلامت کلی دهان و دندان بسیار مهم و ضروری است. در مواقعی که دندانی ازدست‌رفته و جای خالی آن باعث برهم‌خوردن فرم و شکل قرارگیری دندان‌ها شده است، رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار دشوار است؛ چون دسترسی به قسمت‌های خاصی برای نخ دندان کشیدن یا مسواک زدن سخت‌تر می‌شود و در صورت تجمع و ماندگاری باکتری و پلاک روی دندان‌ها، ممکن است پوسیدگی یا بیماری پریودنتال ایجاد شود که در نهایت می‌تواند منجر به ازدست‌رفتن تعداد بیشتری از دندان‌ها به‌مرورزمان شود.
تغییر شکل ظاهر و کاهش اعتمادبه‌نفس در افراد
برای همه افراد ازدست‌دادن دندان بسیار ناراحت‌کننده و سخت است و قطعاً جای خالی دندان‌ها به دلیل ظاهر ناخوشایندی که دارد این قضیه را سخت‌تر خواهد کرد. ظاهر ناخوشایند دندان‌های ازدست‌رفته باعث می‌شوند، افراد در زندگی، روابط شخصی و حرفه‌ای خود هم به‌صورت خودآگاه و هم ناخودآگاه احساس ناراحتی کنند و احساس اعتمادبه‌نفس آنها در مورد زیبایی ظاهرشان به خطر می‌افتد.
راه های جایگزینی دندان های از دست رفته چیست؟
در بعضی از مواقع مانند بیماری یا حوادث ازدست‌دادن دندان‌ها اجتناب‌ناپذیر است. در این موقعیت‌ها بهترین کار مراجعه به یک دندانپزشک باتجربه مانند دکتر احسان بیرنگ، متخصص ایمپلنت دیجیتال در تهران است تا با گرفتن بهترین تشخیص و انتخاب بهترین جایگزین برای آن دندان از وقوع مشکلاتی که در بالا برای جای خالی دندان ذکر شد جلوگیری شود.
در زیر متداول‌ترین راه‌های جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته را ذکر کرده‌ایم که شامل:
- ایمپلنت دندان
- بریج دندان
- پروتزهای متحرک جزئی
- پروتزهای متحرک کلی
- ارتودنسی
سخن آخر
در این مقاله به علل اصلی ازبین‌رفتن دندان‌ها و از همه مهم‌تر به 5 دلیل برای جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته پرداختیم. اگر در شرایطی ازدست‌رفتن دندان اجتناب‌ناپذیر باشد و نتوان از آن جلوگیری کرد بهتر است به فکر بهترین جایگزین برای آن باشیم با از عوارض احتمالی جلوگیری کنیم.
ایمپلنت بهترین جایگزین برای دندان‌های ازدست‌رفته است. ایمپلنت‌ها انواع مختلفی دارند؛ برای پاسخ به سؤال: کدام ایمپلنت را انتخاب کنیم؟ و برای مطالعه عوامل مؤثر در هزینه ایمپلنت و شرایط ایمپلنت اقساطی در تهران توسط دکتر خوب ایمپلنت احسان بیرنگ به مقاله‌های مربوط به این موضوعات مراجعه کنید یا با شماره 02126355227 تماس حاصل فرمایید.
